W jelitach ssaków bytuje ok. 400-500 różnych gatunków drobnoustrojów żyjących w układzie symbiotycznym bądź antagonistycznym. Ich znaczenie jest bardzo duże, ponieważ mają wpływ na proces trawienia, przemianę materii oraz aktywność układu odpornościowego – chronią przed zakażeniami i zapewniają odporność. Mikroflora jelitowa zawiera w zdecydowanej większości mikroorganizmy korzystne dla zdrowia jelit. Ten skład może jednak ulegać zmianie w wyniku zakażeń wirusowych, bakteryjnych i leczenia chemioterapeutykami. Jest on także zdeterminowany warunkami zoohigienicznymi, wiekiem, stanem zdrowia, stresem, cechami osobniczymi oraz składem pożywienia. Liczba organizmów chorobotwórczych jest z reguły niska i kontrolowana przez pozostałe mikroorganizmy. Jednak jej zaburzenia prowadzą do problemów zdrowotnych, które objawiają się biegunką, bólami, zaparciami, spadkiem masy ciała. Obniża się także odporność i łatwiej o różne zakażenia.

Probiotyki (z greckiego pro bios – dla życia) według definicji stworzonej w 2002 przez FAO (Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa) i WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) to „żywe szczepy ściśle określonych drobnoustrojów, które podawane w odpowiednich ilościach, modulują równowagę bakteryjną flory jelitowej i wywierają korzystny efekt na zdrowie konsumenta”. Bakteria stosowane do produkcji preparatów probiotycznych powinny być izolowane od przedstawicieli danego gatunku, u którego mają zastosowanie, gdyż część korzystnych efektów może być gatunkowo specyficzna. Jednym z mechanizmów działania probiotyków jest konkurencja z patogenami o miejsce przylegania bakterii do komórek jelita, a także o składniki pokarmowe. Odgrywają one także rolę we wzroście i różnicowaniu komórek regenerujących warstwę śluzową jelita i zmniejszających jej przepuszczalność. Przez obniżenie pH treści pokarmowej i wywarzanie substancji o działaniu bakteriostatycznym sprzyjają utrzymaniu równowagi mikroflory i hamują aktywność niektórych enzymów bateryjnych i rozwój bakterii chorobotwórczych. Oprócz podanych już korzyści, pozytywne działanie probiotyków polega również na: zmniejszeniu napięcia ścian jelit prze zahamowanie fermentacji bakteryjnej prowadzącej do powstawania gazów, obniżaniu poziomu toksycznych produktów metabolizmu, co ogranicza występowanie biegunek, zwiększeniu aktywności niektórych enzymów jelitowych, a co za tym idzie poprawę strawności pobieranej karmy oraz modulacji aktywności układu immunologicznego poprzez zmniejszenie aktywności limfocytów proalergicznych (profilaktyka alergii).

Prebiotyki to „substancje, których selektywna fermentacja prowadzi do specyficznych zmian w składzie i/lub aktywności mikroflory przewodu pokarmowego, oddziałującej korzystnie na dobre samopoczucie i zdrowie gospodarza”. Składniki uznawane za prebiotyki nie powinny ulegać strawieniu przez enzymy trawienne, powinny stymulować korzystne zmiany składu mikroflory, produkty ich rozkładu przez bakterie powinny obniżać wartość pH. Do prebiotyków zalicza się niektóre białka, peptydy, tłuszcze i węglowodany – oligosacharydy, polisacharydy (często stosowane w karmach), m.in. inulinę, laktulozę i oligofruktozę. Substancje te stanowią pożywkę dla korzystnych dla zdrowia szczepów bakterii występujących naturalnie w jelicie, więc stymulują ich rozwój. Pozytywne działanie prebiotyków opiera się na: stymulacji układu odpornościowego, hamowanie kolonizacji jelit przez bakterie będące patogenami, obniżanie pH, regulacji produkcji kału (częstotliwość i konsystencja).

Synbiotyki to produkty będące mieszaniną probiotyków i prebiotyków. Ich skuteczność wymaga dalszych badań, lecz otrzymane dotychczas wyniki wskazują na wzajemne wzmacnianie działania pro- i prebiotyków na redukcję bakterii chorobotwórczych.

Pro- i prebiotyki można podawać zapobiegawczo. Zachowanie flory jelitowej jest najlepszym sposobem podnoszenia odporności organizmu, ponieważ nabłonek jelita wraz ze śluzem stanowią pierwszą linię obrony przez patogenami. Szczególnie ważna jest podaż podczas i po antybiotykoterapii, aby zahamować rozwój patogenów i odtwarzać naturalną mikroflorę, a także podczas zaparć, biegunek, zatorach jelit oraz u zwierząt z osłabioną odpornością, będących w stresie, starszych czy po zabiegach w obrębie układu pokarmowego.

Bibliografia:

• http://www.koty.pl/porady/art276,probiotyki-i-prebiotyki-czy-warto-podawac-kotom.html
• Mizak L. i in. 2012. Życie Weterynaryjne. Probiotyki w żywieniu zwierząt. 87(9): 736-742.